รังแกคนจน!!?

พอเอ่ยคำว่า เผาเอาผักหวาน เห็ดถอบ ขึ้นมาปุ๊บ มีมิตรสหายคนจนออกมาโต้เสมอว่า “ไปกดดันเขา” ซ้ำเติมชาวบ้านที่หากินกับของป่า วิถีชาวบ้านมีเผา มีเก็บเห็ดขาย อย่ามองไฟในแง่ร้าย

ไฟที่ชาวบ้านใช้ทำกินจริงๆนั้น มันต้องมี รวมไปถึงการใช้ไฟในป่าแถวๆ ชุมชน เพื่อกันไฟ เพื่อเข้าออกสะดวกเก็บยอดผักหวานก็รับได้ แต่เรื่องนี้ต้องมีหลักเกณฑ์ กฎกติกาให้ชัดว่า แค่ไหนเท่าไหร่อย่างไร ผ่านการตกลงร่วมหรือแผนร่วมก็ว่าไป

ขอให้ พอดี สมเหตุผล สมดุล ไม่เยอะ ไม่โลภ

ไฟและฝุ่นควันภาคเหนือ มาจากเผาที่โล่ง โดยเฉพาะเผาในเขตป่า ทั้งป่าอนุรักษ์ ป่าสงวน เมื่อก่อนคิดว่าข้าวโพดคือเบอร์หนึ่ง พอศึกษาข้อมูลค่อยหล่นมาเบอร์สี่ห้า ข้าวโพดนี่ก็เผาเยอะล้านไร่ แต่ก็ยังน้อยกว่าไฟ 7~8 ล้านไร่ในป่าอีกไกล

การเผาในป่าจริงๆ (คือ ป่าที่เป็นป่า)ของชาวบ้าน ในช่วงมีนาคมแบบที่เป็นอยู่ ไม่มีอะไรซับซ้อน /ของป่า /ล่าสัตว์ /ขัดแย้ง/เกเรลองของ ส่วนใหญ่วนไปมาสี่ห้าประการในแต่ละเขตป่า

“ล่าสัตว์” เป็นการเผาที่เห็นแก่ตัวมาก เพราะสิ่งที่ได้มาประทังชีวิต แลกกับขนาดพื้นที่เสียหายและผลกระทบคนอื่น

หาของป่า อันนี้ต้องดูรายละเอียด บริบท เศรษฐกิจชุมชนชาวบ้านรับฟังได้ โดยเฉพาะป่าเต็งรังควรมีไฟบ้าง 3~4 ปีรอบ คือถ้าจะเผา วางแผนร่วมกันแปลงไหนถึงรอบก็จัดการพร้อมกัน แบบจัดการคือไม่ลาม จบในวันเดียว คอนโทรลได้ ทุกฝ่าย วิน/วิน ทั้งฝ่ายดูแลนิเวศป่า และฝ่ายชุมชน

แต่การเผาแบบได้ฝ่ายเดียว สักแค่จะเผาเอาเห็ด ค่ำมาวางเพลิงลามไปร้อยพันไร่ช่างมัน นอกเขตมีเห็ดก็ช่างมัน อันนี้ใช้ไม่ได้เห็นแก่ตัวมาก บอกเลย

ซึ่งสังคมบริโภค Demand ยุคใหม่ ตลาดยุคใหม่ ซัพพลายเชนทอดยาวจากกาดเมืองใหม่ ไปถึงชายป่าด้วยไลน์สื่อสาร

วิถีชาวบ้านยุคนี้แยกไม่ออกกับวิถีพ่อค้าคนกลางแม่ค้าขายส่งแล้ว วิธีคิดแบบ Economy of Scale เผาทีเดียวยอดผักหวานออกพร้อมกัน เก็บง่าย ได้เยอะ ส่งคุ้ม

ถามจริง คนได้ประโยชน์สูงสุด คือชาวบ้าน หรือ แม่เลี้ยงเจ้าของกิจการขายส่งกันแน่?

ไม่ต่างจากข้าวโพดบนดอย กับ นายทุนส่งออกอาหารสัตว์

ผักหวานตามออร์เดอร์กาดขายส่งในเวียง มันคือ วิถีชาวบ้านยุคมือยาวสาวเอา ระบบผลประโยชน์ส่วนตัว ผลกระทบคนหมู่มาก เป็นวิถีแบบไหนกัน!!?

ดูไฟที่ลามใหญ่เมื่อคืน

ไทยเรามีไฟกลางคืนมากกว่า ลาว พม่า ที่เขาจุดแค่ใช้ประโยชน์ทำไร่นา ดับจบในวันเดียว ไม่ลาม ไม่ปล่อยค้างคืน แต่คนไทยไม่สน

ไฟไทยจึงเป็นไฟที่จุดกลางคืน ไม่มีใครเฝ้า ไม่มีการจัดการ เป็นไฟนอกควบคุม

ไฟที่ไหม้ในป่าเฉยๆ ไม่มีแปลงเกษตรมันเสียหายส่วนรวม และกระทบสิทธิ์คนอีกไม่รู้เท่าไหร่

ในบรรดาจุดสีม่วง กลางคืนที่ว่า มีไฟเลว ไฟร้าย ไฟลามเท่าไหร่ ในจำนวนนั้นมีไฟหาเห็ดผักหวานสักเท่าไหร่ เป็นไปได้ไหมที่ไฟหาของป่าเพื่อปากท้องชุมชนจริงๆ ต้องถูกแยกออกมาจัดการร่วม ป่าไม้อุทยานจัดการให้เลย ตั้งแต่ต้นฤดู มกรา กุมภา จะได้จบๆ

คนอื่นๆ ก็มีสิทธิ์หายใจ

คนรวย คนกินเงินเดือน ชนชั้นทำงานเซเว่น ลูกจ้างในตลาด ครู เมสเซนเจอร์ส่งอาหาร ก็มีสิทธิ์ในชีวิตเช่นเดียวกับคนจนในป่า

ดังนั้น การใช้ไฟดี จึงควรต้องเอามาจัดการ หาจุดสมดุลจริงๆ แค่ไหนคือพอเพียง ได้บ้างเสียบ้าง ไม่ใช่จะเอาที่เคยได้มาเท่าไหร่ตั้งแต่โบราณต้องได้เท่าเดิม สังคมยังแช่แข็งเหมือนเดิมแบบสมัยอุ๊ยปู่ตาซะที่ไหน

ไฟประเทศเรา มันเกินจุดสมดุลไปมาก ดูสีของไฟกลางคืนสีม่วงก็รู้ (หมอหม่องบอกสีเขียวสัญลักษณ์สื่อสารให้อารมณ์บวก)

คนลาว พม่า เขาก็ใช้ชีวิตกับป่า ไม่เห็นเขาจุดกลางคืนปล่อยลามเลย

เข้าสู่ยุคจัดการไฟจริงจังได้แล้ว รื้อทิ้ง KPI กอดสถิติฮอตสปอต มาเป็นดูค่าสีของจุดความร้อนที่ดี มีสัดส่วนจำนวนไฟคอนโทรลได้ เป็นหมุดหมายใหม่ร่วมกัน